Slot Purmersteijn

Over het Slot Purmersteijn is veel te vertellen. Zo is er een uitgebreid Archeologisch en historisch onderzoek gedaan naar deze voormalige woning van o.a. Willem Eggert.

prent purmerend
Wanneer u zich op het Slotplein begeeft en u ziet de muurtjes van het slot, Op de platter=grond staat u dan waar de twee achtkantige torens staan aan de voorzijde van het slot

De Laetste Stadt van Waterlant en zelfs van Westfrieslant geeft ons het hier tegens over verbeeldde slot te beschouwen,’t is te Purmerent,dear dit weits, ruim en stevigh kasteel zich in deezer voegen vertoonde in den jare 1610, en alwaer het ook tot heden toe met eene zeer geringe verandering in stant is gebleven, wordende bewoont door eenen Kastelein of Burgvoogt, zynde tegenwoordigh de stamhouder der edelen van Ruitenburg, heeren tot Vtaerdingen, door wiens goeden toezicht de binnevertrekken  des slots merkelyk berbetert zyn. Omtrent der stichter en den tydt der bouwinge zyn het alle de Hollandsche schyveren genoegzaems eens. De stichter getuigen ze geweest te zyn Willem Eggert of Eggart, een schiltboortigh man, die binne Amsterdam woonde en zeer groote schatten bezat, waer mede hy graef Willem, Hertoghs Alberts van Beieren zone, ontvluchtenden zyns vaders grsmschap wegens  zyne medebewustheit van den gepleegden doorslagh aen Alyt van Poelgeest, ’s vorstenboel, gulhatigh te hulpe quam en deswegen zeer diep in zyne gunst geraekte, die zoo verre ging, dat Willem, na zyn vaders overlyden op den gravelyken zetel van Hollant gestegen, Eggert algemeenenn Schatbewaerder (thesorier generael) van Hollant maekte, ende by oenen brieve, gedagtekent in den Hage op den 4 novenber des jaers 1410, hem de ambachtsheerlikheit en dagelyxe gerechten van de dorpen Purmer en Purmerlant vereerde, strekkende zoo verre als de Ban daer af gelegen was, met de gifte van de kerken, schout en schepenen aldaer te zetten en alle voordeelen en vervallen, daer toe behorende , gelykerwys alle de Heeren ofte Ambachtsheeren in Kennemerlant hunne ambachten hielden; korten tydt waer na gemelde heer Eggert ij het noordtwest einde des dorps Purmer dit slot heeft begonnen te timmeren tegens de lantpaelen van Kennemerlant aen, weshalven hy, om alle tegenkantingen voor te komen, zulx aen den graef te kennen gaf, die, luidens de woorden van den vergunbrief, zyn getrouwen Thesorier Willem Eggert consent gedaen te hebbende om een slot, Genaemt Purmerstein, dat hy voor ’s graven mannen, den heere Wassenaer, burggraef vanLeiden en Arent van Leiënburg, opgedragenhad, daer by verklarende dat hy dat voorschrven slot naer den eische niet bequamelyk begraven noch omcingelen konde,of hy en most des graven aerde van Kennemerslant  aenroeren, overmits dat Kennemerlant alzoo  na den huize gelegen was, den zelven  zynen  getrouwn Thesorier de vryheit van de voornoemde heerlikheit uitbreidde eb vermeerderde al zoveele als eeneendartigh roeden lands groot is, de huizinge naest gelegen, strekkende Kennemerlant innewaerts. Hier mede gesterkt volvoerde  heer Eggert de omgravinge en becingelinge dermaten dat dit kasteel voor een sterkte van geheel Noorthollant geacht wiert, zynde ook bykans van den jaere 1413 volkomen uitgegraven en opgemaekt zyn geworden. De lantkundige dichter J. Neuye gednkt zulxs kortelyk in zyne berymde beschryvinge van Batavië, die we in den aenstaenden jaere met onze aentekeningen meenen in ’t licht te geven, in deezer voegen:

Aen ’t eint des Purmers, ’t geen de lantman Purmerende
Verkort in uitspraek (een noort-Hollandsche meir, bekent
Door vissche-zwermen ligt een stadt, die Purmerent
Om haer gelge plaets genaemt is; eêr een vlekke,
Daer Eggert, de eerste heer, een sterkte liet optrekken.

gedenkende de edele heer van Zuilichem dezelve schenkadie mede in dit zinryke byschrift op de stadt Purmerent, in  den jaere 1573 voor de eerste reize bewalt:

Hoe out en ben ik niet, die ’t zelver niet en weet?
Hoe weet ik ’t, die zoo jong menigh  meester sleet?
Sint Eggears dikke beurs den jongen   vorst verbonde,
Die my tot dankbaerheit het Hooge Huis vergonde.

Om onzen Eggert nogh meerder zynen gunst te betuigen en de geschonken heerlikheit te beter te doen bevolken, verleende de meer genoemde graef in het jaer 1412, wanneer men met het bouwen van Purmerstein nogh bezigh was, by openen brieven aen de gemeene buren van Purmerende, die toen waeren en namaels in der tydt wezen zouden, de vryheit van de Gravelyke tollen voor hunne persoonen den goederen door geheel Hollant ten eeuwigen dage, waer by de heere van Wassenaer, burggrave van Leiden, de vryheit van den Wassenaerschen tol voegde, dien dezelve graef Willem bevestighde, mits zy jaerlyx op St Martens dagh zes loot zilver Keulschen gewichte, of eenen goeden Engelschen nobel, daer voor opbrengen zouden.
Dit prachtige slot pronkt alsnog met zyne ouderwetze torens, breeden vyver en ruimen voorhof, tontom met een wyden watergracht versterkt, in het westen van de stadt; heeft een schoonen uitzicht over de Beemster landen, en heerscht over het omleggende velt, hebbende echter zeer veel van zyne sterkte verlooren door het droogmaken van bedyken van de Beemster, even buiten Purmerent ten noorden, gelyk de Purmer te oosten en het Wormermeir ten westen gelegen, vertrekkende heden tot eene deftige wonige voor eenen Kastelein of Slotvoogt en voorhenen mede tot een verblyfplaetze van zyne Heeren, welke van tydt tot tydt geweest, en gehuldigt zyn te Purmerent, te weten:

  • Willem Eggert, stichter dezes slots
  • Jan Eggert, des voornoemden Willems achter gelaten zon, die, de naderende lantgeschillen te gemoet ziende, deeze zyne heerlikheit aen zyne zuster Alyt Eggerts man, den heere Gerrit van Zyl, verkocht en overdroeg, en zich naer Gent metter woon begaf.Gerrit van Zyl, ridder, zoone van Dirk van Zyl en Alyt van der Does, wert na lang zukkelen en tegenkanten van Jan, den bastart van Beieren, dien deeze heerlikheit van zynen vader hertogh Jan van Beieren geschonken ende in den jaere 1426 door hertogh Philip van Bourgondië verlyt was, doch die nimmer gehuldigt is by openen broeve van den zelven hertogh van Bourgondië, gegeven in de stadt Brugge den 14 mei des jaren 1434, met deeze heerlikheit beleent, en verkocht hy dezelve in het jaer 1438 aen Jan,Burggrave van Montfoort. Hy , Purmerent dus gekocht hebbende, ontfing daer van een verlybrief, getekent 20 maert 1439 van hertogh Philip van Bourgondië.
  • Hedrik van Montfoort erfde dezelve heerlikheit van zyne voormoemden vader Jan van Montfoort ende liet dezelve na in den jaere 1458 aen zyne zoon. Jan van Montfoort, die de Hoeksche zyde volgde ende met zyne ingezetenen van Purmerent niet alleen in groote moeilikheit geraekte, maer daer tegens zelfs de wapenen opvatte, zodat hem, nadat hy nevens andere Hoexgezinde edelen de Kabeljausgezinden, die ’t met den gravevan Hollant hielden alomme langen tydt vervolgt en verdreven hadde uit ’s Gravenhage en andere plaetzen, door keizer Maximiliaen, als voogt der landen wegens zynen zoone Philip den eerste, deeze zyne heerlikheit afgenomen wiert in den jaere 1471, nadat hy dezelve ruim achtentwintigh jaere bezeten had, wordend met dezelve begifigt. Balthazar van Wolkestein, van zommige Volkestein, en van anderen Valkestein geheten, keizerlyke Veltoverste; maer hy, veele goederen en landen in Duitschlant bezittende en overwegende, dat hy in ’s keizers dienst den zelven overal volgen moest en dieshalven van dit zyn goeten alzo dicht by zyne schade zoude zyn, verkocht hetzelve jaere 1484, niet langvoor dat hy van een zyner dienaeren binnen ’s Hertogenbosch doot geslagenwiert aen, Jan, eerste grave van Egmont, die den tweeden april  des zelven jaers gehuldigt wiert, en den Purmerenders verscheide vryheden en voorrechten verleent heeft. Hy bequam den graeffelyken tytel van keizer Maximiliaen in den jaere 1486, en had te vrouwe Magdalena van Waerdenburg, waer by hy onder andere kinderen gewonnen, en, op ’t slot te Egmont 1516 overlydende, nagelaten heeft Jan den tweeden graet vab Egmont, negende heer van Purmerent, onder wien deeze stadt in den jaere 1519 tot op tusschen de zestigh en zeventigh van de gerigste huizen na geheel verbrandde nevens haere kerk, tot welker herbouwinge by zyn afwezen in Italië zyne moeder eene achtjarige ontlastinge van alle beden, subfentien en ontgelden  aen de ingezetenen verleende volgens haeren open brief, gedaghtekent 1 augustus 1519. Hy stierf binnen Milanen in den ouderdom van 29 jaeren, laetende uit zyne vrouwe Francoise van Luxemburg, zuster van Jacob, prinze van Steenhuizen, enz, na Karel, Lamorael en Margareta van Egmont, waer van Karel de derde grave van Egmont, als tiende heer van Purmerent gevolgt is, ongehuwt te Karthagena in Spanje overleet den  december van den jaere 1540 en den 7 faer aen volgende te Murcia begraven wiert, dies hem in zyne heerlikheit goederen vervangen heeft zyne broeder Lamorael vierde grave van Egmont, elfde heer enz. ridder van ’t Gulde Vlies en stadhouder van Vlaenderen en Artoi, geboren in den jaere 1522. Hy troude den 8 mei 1544 in den ouderdom van 22 jaeren binnen Spiers met Sabina van Beieren, dochter van Jan van Beieren, grave van Spanheim en zuster van Frederik, naderhant Paltsgrave en keurvorst. Wegens den geweldigen doot, uit last des hertogh van Alba, niet tegenstaende zyne betoonde diensten aen koning Philip van Spanje, en deszelfs vader, keizer Karel den Vyfden, den 5 juni 1568 hem ten Brussel aengedaen, wort hy in de geschiedenisboeken van die eeuwe alomme gedacht zoo wel, als zyne voornaemste aanleidinge en beleit van dien beruchtenveltslagh tegen de franschen by St. Quintin in den jaere 1557. Acht dochteren edrie zoonen liet hy na, waer van Philip vyfde grave van Egmonten twaelfde heer van Purmerent enz wiert, zyne geboren 1558 en getrout geweest met Maria van Hoorn, zuster des graven van Houtkerken, welke  dezes oudste zuster Leonora van Egmont in huwelyk had, dewelke, in den flagh te Yvry in Vrankryk den 14 maert 1590 sneuvelende, geene kinderen naliet, dies hem in zyne heerlikheden opvolgde zyn middelste broeder Lamorael, zesde grave van Egmont, dertiende en laetste heer van Purmerent enz.

Hy quam 1595 in Hollant, en bleef eenigen tydt op zyne goederen te Egmot, dan vertrok in den jaere 1605 naer Vrankryk, dare hy te vrouwe nam Maria de Pierrevive, nichte dez hertoghs van Rohan, met welke hy naer Henegouwen ging woonen. Hy is te Brugge in Vlaenderen in het jaer 1617 zonder kinderen overleden, hebbemde eenige jaeren te voren zyne heerlikheden van Hoogtwoude en Aertswoude zien verkopen wegens groote schuleden aen Kornelis van Mierop, ontfanger generael van Hollant, de goederen van Egmont in verscheide gedeeltens, ende slot, de stadt, en heerlikheit van Purmerent in den jaere 1607 aen de Staeten van Hollant, die dezelve aen hunne Domeinen hechten, waer aen dezelve tot deezen dagh toe gelukkigh verbleven zyn.
Luidens het verbot van Jan, den eersten heer en achtsten heere van Purmerent, gegeven in den Hage den laetsten Juli des jaers 1515 tegens het recht gaen van zyne ingezeten van Purmerent in waterlant voor den Baljuw als anders, heeft ‘er ten zynen tyde al eene Kastelein op dit slot gewoont, aen wien gemelde grave gebiet  dat de Purmerenders zich tot alle  tyden staen, ten eeuwe ten dage houden, en alle hunne zaken, rechtsvorderingen en gebreken uitrechten zouden, gelyk  zy in voortyden voor de Baljuw van Waterlant en zynen vierschaer plegen uit te rechten, bevelende met eenen den zelven zynen gestelden Kastelein zeer schappelyk op de verbeurtenisse van zyne amt en dienst, dat hy dit plakkaet en Bevel alomme in zyne heerlikheit zoude doen uitroepen en verkondigen, en wel toezien dat het zelve gebot nagekomen en achtervolgt wiert. Wy zullen hier kortelyk byvoegen de gedenkwaerdigste gebeurtenissen, van den aenbeginne deezes slots  daer op of omtrent voorgevallen. De eerste  is het overlyden van zynen stichter, Willem Eggert, binnen dit slot op den xv Juli des jaeren 1417, zes weken na het afsterven van Willem van Beieren, den zesde van dien naem  grave van Hollant, zynen begunstiger en beschermer tegens den ouden adel van dien tydt, nydigh over zyne aenwasschende eere en voorspoed, dat den Grave genoeg bekent schynt geweest te zyn, wyl hy, uit het lant trekkende naer Henegouwen, de ridderschap deeze nadrukkelyke woorden in zyne afscheid toevoegde: Ik beveele en recommandeere u lieden boven alle mynen goeden vrient Willem Eggert, wende hem wel bewaren; en zoo hem in myn afwezen eenigh ongeluk overkomt; ja alwaer ’t, dat by gevalle een pan of tegel van de daken op zyn hooft viele en hem krenke, dat zal u lieden geweten, en op u lieden verhaelt werden. Dies was des graven doot (zegt de gemeene Hollandsche Kronyk) want de Edelluiden en Ridders (vervolgt zy) nu de handen vry hebbende en des te meer gebeten om dat hunne handen zoolang gebonden waren geweest, begosten hem ten eersten te trotseeren, en den eenen ontzeghbrief voor , den anderen na toe te zenden, ende daer door is de goede man van vrees en mismoedigheit twee dagen na den grave gestorven.Maer wie verwondert zich niet over dusdanigen verhael en zyne omstandigheden en gevolg, di eniet blindelings zich by den neus wil laten leiden? Twee dagen is Willem Eggert te Purmerent ne dan Grave in Henegouwen overleden, en de Edellieden hebben hem na ’s Graven doot den eenen ontzegbrief op de andere toegezonden? Hoe is dit over een te brengen, zoo des Graven doot in Henegouwen den 30 mei en Eggerts op ’t Purmerender slot is voorgevallen twee dagen later, gelyk weinige schryveren nevens de gemelde kronyk getuigen, daer deeze plaetzen zoo wyt van elkander gelegen zijn, dat geen man te paert dien wegh binnen zoo korten tydt zou konnen afleggen? Of zoo men zeggen wil dat Eggert uit mismoedigheit wegens aengedane moeilikheden en dagelyxe ontzeghbrieven na ’s Graven overlyden hem toezonden, stierf, moet men vaststellen dat hy zo kort na zynen begunstiger niet gestorven is, gelyk ook klaer te zien is uit deszelfs grafschrift, te Amsterdam in de nieuwe kerk,  die hy voor het meerder gedeelte gesticht heeft, bezuiden het koor aen een balk tusschen twee pilaren met gulde letteren geschreevn, die, sedert ik de beschryvinge der gemelde kerk op bladzyde 45 deet, vernieut en herstelt is, ende ten anderen uit het eenparigh verhael der geloofwaardigste schryveren Scriverius, Veldenaer, Boxhorn en anderen dan deeze graef Willem den laetsten dagh in mei gestorven is en alzo ruim zes weken voor deezen heer Willem Eggert.

Niet minder opmerkenswaerdigh is het oorlogen van den zesden heere Purmerent, Jan, den tweeden van dien name, Burg grave van Montfoort, tegens zyne ingezetenen van zyne heerlikheit Purmerent in den jare 1470, en dat ter oorzake dat een poorter der zelve plaetze voor de Vierschaer van den schout gedagvaert, en niet dan den tweden dage verschynende onder voorwendzel van ziek geweest te zijn, dat hy genootzaekt wiert met eede te bevestigen, door den Burg-grave, bewyzende dat hy ten dien dage in ’t velt arbeidende geweest was, en over zulx valschelyk gezworen had, gevangen en gehouden wiert, niet tegenstaende zyne vrinden voor hem borg wilden blyven volgens der stede  voorrechten, die dierhalven zich naer den Hage begaven en van den Hove van Hollant een mandament (Bevelschrift) verkregen, van dat de gevangen volgens de Purmerender hantvesten voor de schepenen te recht gestelt zoude worden, dat aftervolgt zynde, zoo wiert hy vrygesproken en losgelaten, waer door de Burg-graef zodanigh verstoort wiert, dat hy den zelven poorter weder gevangen nam en naer zyn slot Purmerstein wilde voeren, dat den Purmerenders bekent geworden, hen datelyk tot eenen opstant verwekte tegens hunnen heer, die daer op heimelyk naer zyne stad Montfoort om eenige kloeke mannen zont, welke hem ten getale van vyftigh ten bystant quamen, waer tegens de Purmerenders mede veel gewapende manschap uit de omliggende dorpen te hulpe kregen, waer door ’t eerlange aen wederzyde tot dadelykheit gekomen is, alzoo de Burg-grave kort daer aen met al zyn maght en burgzaten van het slot binnen Purmerent viel tot zyne schade, alzoo de Purmerenders, van alle kanten te voorschyn komende en veel sterker in getal zynde, op dezelve zoo vinnigh schoten, dat hij werx genoeg vont om met de zynen aarzelings te wyken, en binnen het slot te konnen komen, waar na hy, niets dadelyks verder durvende ter handen nemen, zyn beklagh aen den hove van Hollant deet, daer die van Purmerent mede gehoort wierden, en het wederzydze geding lange jaren bleef hangen tot groote kosten arn beide zyden, doch met die uitkomste echter, dat de Purmerenders vrijgesproken wierden, nadat ze alvorens ruim drie duizent guldens daer by verplyt hadden. Oude Holl. kron. Boxhorn.toneel. van Holl. C. Commelin beschryv. van Amsterd Zoeteboom Zoetstemm. Zwaen van Waterl. Outhed. en gesticht van Amstell. Noortholl. en Westvr. II. D.

Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.